Canlılar böyümə və digər proseslər üçün materialları ətraf mühitdən alırlar.

Canlılar öldükdə və parçalandıqda bu materiallar sonda tullantı materiallar, məs.: karbon dioksid və karbamid şəklində ətraf mühitə geri qayıdır.
 

Bakteriya və göbələk kimi mikroorqanizmlər, tullantı materialları və ölü orqanizmləri parçalayırlar. Onlar dağıdıcılardır.

Parçalanma isti, rütubətli şəraitdə daha sürətlidir. Bir çox mikroorqanizmlər çox oksigen olduqda daha aktivdirlər.

Dağıdıcılar mühümdürlər, çünki onlar ölü orqanizmləri kənarlaşdırır və bədəndən (cəsəddən) nitratvə digər mineralları torpağa buraxırlar. Bu torpağın gübrələnməsini və bitkilərin böyüməsini təmin edir ki, bu da öz növbəsində heyvanlar üçün qidaya çevrilir.

Ekoloji sistemdəki bütün tullantı materialları və ölü orqanizmlər parçalandıqda və dövrlərə ayrıldıqda, bitkilər tərəfindən tutulmuş bütün enerji növünə ötürülüb.
 

Mikroorqanizmlər tərəfindən aparılan parçalanma prosesləri insanlar tərəfindən istifadə olunur.

Onlar çirkab işlərində insan tullantılarını parçalayırlar.

Onlar sonradan torpağı gübrələmək üçün istifadə oluna bilən tullantı bitki materiallarını gübrə yığınlarında parçalayır.

Karbon dövrü 

Sabit mühitdə materialların ətraf mühitdən kənarlaşması sürəti onların qayıtma sürətinə bərabərdir.
Materiallar daima dövr edir.

Bütün orqanizmlərə bədənlərini əmələ gətirən qarışıqlar üçün karbon lazımdır.

Bitkilər fotosintez üçün karbon dioksidi havadan sorurlar. Karbon bitkilərin gövdəsini yaradan zülal, piy və karbohidratlar hazırlamaq üçün istifadə olunur.

Karbon heyvanlara bitki və ya digər heyvanları yedikləri zaman daxil olur və onların bədənlərindəki qarışıqların bir hissəsinə çevrilir.

Bitki və heyvanlar tənəffüs etdikdə yenidən atmosferə buraxılan karbon dioksidi hasil edirlər.

Ölü orqanizmləri parçalayan dağıdıcılar karbon dioksid buraxırlar, çünki tənəffüs edirlər.

Taxta və qazıntı yanacaqlarının tərkibində karbon var. Bunlar yandırıldıqda karbon dioksid buraxır.

Azot dövrü

Azot zülallar hazırlamaq üçün əsas elementdir.

Havanın 80%-nin azot olmasına baxmayaraq, orqanizmlərin çoxu onu bu halda uda bilmirlər.
 

Yaşıl bitkilər azotu torpaqdan nitratlar formasında sorurlar və onu zülallar hazırlamaq üçün istifadə edirlər.

Heyvanlar bitki və ət yeyərək öz zülallarını yaradırlar, onların da tərkibində azot var.

Bakteriya və göbələk heyvanların tullantı məhsullarını, ölü bitki və heyvanlardan olan zülalları parçalayırlar. Onlar ammonyak qarışığı hasil edirlər.

Torpaqdakı azotlaşmış bakteriyalar ammonyak qarışıqlarını nitratlara çevirir, bunları da bitkilər sorurlar.

Azot bərkidən bakteriyalar adlanan bəzi xüsusi bakteriyalar ammonyak qarışıqları yaratmaq üçün havadan azotu birbaşa istifadə edə bilirlər. Onlar torpaqda və ya bəzi bitkilərin kök yumrularında yaşayır.
 

Bəzi faydasız bakteriyalar su basmış torpaqlarda yaşayır. Bunlar nitratları azot qazına çevirir, bitkilər üçün çox uzun müddət əlverişli olmurlar.

Onlar azotsuzlaşdıran bakteriyalar adlanır.